Elektrośmieci – 23.04.2021 r.

Elektrośmieci sprawiają spory kłopot każdej osobie dbającej o recykling. Niezależnie od tego, czy dopiero zaczęliśmy się interesować tematem segregacji odpadów, czy jest nam znany od dawna, warto dokładnie poznać elektrośmieci i dowiedzieć się jak sobie z nimi radzić, by nie sprawiać kłopotu środowisku.

Elektrośmieci to wszystkie urządzenia elektroniczne i elektryczne, które ulegają trwałemu uszkodzeniu i ze względu na brak zdatności do naprawy oraz dalszego użytku, muszą zostać wyrzucone. Profesjonalnie nazywane są po prostu zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, w skrócie ZSEE. Zastanawiając się nad tym, które z posiadanych, zniszczonych urządzeń zalicza się do elektrośmieci, wystarczy zweryfikować, w jaki sposób pracują. Jeśli są, a raczej były, zasilane prądem bądź bateriami, należą właśnie do tej grupy.

Każde z posiadanych urządzeń elektrycznych bądź elektronicznych prędzej czy później stanie się elektrośmieciem. To między innymi komputery stacjonarne i laptopy, telefony komórkowe, stacjonarne oraz smartfony, monitory, lodówki, pralki, zmywarki, ekspresy do kawy, kuchenki mikrofalowe i pełnowymiarowe czy czajniki elektryczne. To również przedmioty mniej oczywiste, takie jak baterie, akumulatory, zasilacze, wszelkiego typu okablowania, żarówki, świetlówki, LED-y, routery, modemy, powerbanki, zabawkowe zdalnie sterowane samochodziki z silnikami czy pendrivy.
Niestety ilość elektrośmieci bardzo szybko wzrasta, a rozwiązania w zakresie ich unieszkodliwiania i odzysku są nadal niewystarczające. Tylko w 2020 roku ludzkość wygenerowała ok. 50 mln ton elektrośmieci, ale recyklingowi poddano zaledwie 20% z nich. Jeżeli ta ilość się nie zwiększy, to wg raportu Światowego Forum Ekonomicznego, w roku 2050 nasza planet będzie obciążona aż 120 tonami elektrośmieci.

Bardzo często nie wiemy, co zrobić ze zużytym sprzętem i magazynujemy go na strychach. Takie działanie opóźniają pozbycie się tych odpadów, a także zmniejsza szansę na ich ponowne wykorzystanie. Ponadto często sprzęt elektryczny ląduje na wysypiskach śmieci albo zostaje pomieszany z innymi odpadami oddawanymi z gospodarstw domowych, przedsiębiorstw czy instytucji publicznych.

Właściwy sposób utylizacji odpadów elektronicznych jest uzależniony od grupy produktowej, do której należą. Nieodpowiedni może zagrażać nie tylko środowisku, ale i życiu czy zdrowiu ludzkiemu. Wyszczególniono dziesięć kategorii, które nie tylko pomagają w ich utylizacji, ale także właściwej segregacji.

• Wielkogabarytowe urządzenia AGD – jak sama nazwa wskazuje, są to te artykuły gospodarstwa domowego, które wyróżniają się dużym rozmiarem. Ich podział znamy między innymi ze sklepów z elektroniką, gdzie potocznie nazywane są „dużym AGD”. Do tej grupy zaliczamy między innymi lodówki, pralki, zmywarki, zamrażarki, kuchenki, piekarniki, klimatyzatory czy grzejniki elektryczne.
• Małogabarytowe urządzenia AGD – sposób ich wyróżniania jest bardzo podobny do poprzedniej grupy, z tą różnicą, że to oczywiście nie duże,
a „małe AGD”. To więc artykuły gospodarstwa domowego takie jak myjki parowe, odkurzacze, suszarki, lokówki, żelazka, golarki czy młynki do kawy.
• Urządzenia teleinformatyczne i telekomunikacyjne – to każdy sprzęt umożliwiający nawiązanie cyfrowego bądź telefonicznego połączenia. Komputery stacjonarne, laptopy, tablety, palmtopy, smartfony, drukarki, terminale czy nawet kalkulatory.
• Urządzenia RTV – skrót odnoszący się do „radio i TV”, oznaczający elektronikę użytkową. To te same sprzęty, które znajdziemy w dziale RTV w sklepach, a więc telewizory, wzmacniacze, kina domowe, dyktafony czy elektroniczne instrumenty muzyczne.
• Urządzenia oświetleniowe – wszystko to, co pozwala nam na oświetlenie mieszkania, począwszy od tak oczywistych sprzętów, jak lampy, lampki nocne, świetlówki, żarówki czy żyrandole, a skończywszy na latarkach
i lampkach choinkowych.
• Narzędzia elektryczne i elektroniczne – przedmioty służące do majsterkowania, zasilane na baterie bądź energię elektryczną. Wiertarki, piły, wkrętarki, spawarki, lutownice, szlifierki czy kosiarki.
• Zabawki, gadżety, urządzenia sportowe – dość ogólna grupa, która wyróżnia jednak bardzo konkretne kategorie artykułów. To więc zdalnie sterowane samochodziki, lalki czy pluszaki na baterie, gry wideo, automaty do gier, kolejki elektryczne czy smartbandy.
• Przyrządy medyczne – wszystkie urządzenia jakkolwiek związane
z naszym zdrowiem, między innymi glukometry, termometry, ciśnieniomierze, urządzenia do radioterapii, wentylacji płuc czy nawet testery płodności.
• Przyrządy kontrolujące – nazwa brzmi nieco tajemniczo, ale to wszystkie sprzęty, które służą poniekąd do ochrony mienia przed negatywnym wpływem gazów, ognia, wody itd. Czujniki dymu, termostaty, regulatory ciepła i tym podobne.
• Automaty – znane nam z ulic i supermarketów: z jedzeniem, napojami, kawą czy pieniędzmi (bankomaty).

Istnieje kilka sposobów na pozbycie się tego typu odpadów. Elektrośmieci można oddawać do specjalnych punktu ich zbiórki, albo skorzystać z usługi ich odbioru. Takie działanie umożliwi ich unieszkodliwienie i przekazanie do recyklingu. Ponadto czasami sklepy lub hurtownie przyjmują takie sprzęty, podczas zakupu ich nowych odpowiedników.

Inny sposób to skorzystanie z pomocy profesjonalnych firm zajmujących się odbiorem i przetwarzaniem elektrośmieci. Jeżeli zdecydujemy się na taką formę pozbycia się tych odpadów to powinniśmy otrzymać kartę przekazania odpadu, która potwierdza postępowanie z elektrośmieciami zgodnie z prawem.

UWAGA! nie wolno wyrzucać elektrośmieci na zwykły śmietnik? Jest to czyn zabroniony, za który można otrzymać grzywnę w wysokości do 5.000 zł.

PAMIĘTAJ! Elektrośmieci zawierają wiele szkodliwych substancji, które mogą wydostać się do środowiska i je zatruć, np. rtęć, azbest, ołów, czy kadm. Dlatego nie wolno samemu rozkręcać ani niszczyć takich zużytych sprzętów, ponieważ stanowi to zagrożenie dla zdrowia. Ponadto, niektóre z substancji nie działają na ludzi czy zwierzęta od razu, ale z opóźnieniem, przez co nie należy odkładać
w czasie ich wywozu we właściwe miejsce.

Malwina Moczko – Wieszołek
Inspektor ds. prawnych
OZ PZD w Opolu